Sử dụng gà mái để cúng tất niên cuối năm có được không?

Cúng tất niên cuối năm là một nét đẹp truyền thống của người Việt, thể hiện lòng biết ơn tổ tiên và ước nguyện cho một năm mới bình an, thịnh vượng. Trên mâm cúng tất niên, việc chuẩn bị lễ vật đúng cách luôn được các gia đình quan tâm. Trong đó câu hỏi "nên dùng gà trống hay gà mái để cúng?" khiến nhiều người băn khoăn. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết cách chọn và luộc gà đúng cách trong bài viết dưới đây.

Cúng tất niên cuối năm nên dùng gà trống hay gà mái?

Trong văn hóa tín ngưỡng của người Việt, lễ cúng tất niên cuối năm là dịp quan trọng để bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên và thần linh, đồng thời cầu mong một năm mới an khang, may mắn, vạn sự hanh thông. Việc lựa chọn lễ vật, đặc biệt là gà cúng, được xem xét kỹ lưỡng để phù hợp với ý nghĩa tâm linh và phong tục truyền thống. Vậy mâm cúng tất niên nên dùng gà trống hay gà mái?

Gà trống trong mâm cúng tất niên

TS Trần Long - nguyên Trưởng bộ môn Văn hoá Việt Nam, khoa Văn hóa học, Trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM) cho biết: Theo truyền thống, gà trống thường được ưu tiên trong các nghi lễ cúng bái, bao gồm cả lễ cúng tất niên, giao thừa, giỗ chạp. Tập tục dùng gà trống để cúng tế đã có từ thời phong kiến, khi tư tưởng Nho giáo chi phối lễ giáo xã hội.

Nho giáo đề cao Ngũ thường, bao gồm Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí, Tín và các nghi thức tế lễ cũng căn cứ vào đó. Lý do còn gà trống để cúng là vì nó có đủ các phẩm chất này. Cụ thể:

• Nhân (đạo lý làm người, biết yêu thương, sẻ chia): Khi tìm được mồi, gà trống thường gọi gà mái và gà con đến ăn chung.
• Lễ (tuân thủ lễ nghi, giữ đúng tôn ti, kính trên nhường dưới): Gà trống sở hữu chiếc mào to đẹp như đội chiếc mũ trang trọng, giống với các quan đội mão khi thượng triều. Mão quan được phân theo cấp bậc, từ nhất phẩm đến cửu phẩm và mọi người dựa vào vai vế để ứng xử sao cho đúng lễ nghi.
• Nghĩa (trọng tình nghĩa, tôn trọng lẽ phải, biết tri ân, đền đáp công ơn): Loài gà có tập tính khi được người dân cho ăn 3 ngày nó sẽ ở lại nhà họ.
• Dũng (tinh thần dũng cảm, thượng võ, dám thắng dám thua): Theo quan niệm người xưa, Dũng không chỉ là quyết thắng mà còn là biết chấp nhận thất bại, không để lòng sân si, thù vặt chi phối. Trong trận chiến, gà trống luôn chiến đấu hết mình với tinh thần kiên cường. Nếu thua cuộc, khi gặp lại đối thủ cũ, nó sẽ không giao chiến, không nuôi lòng oán thù. 
• Tín (giữ chữ tín, đáng tin cậy): Gà trống đều đặn gáy từ lúc sáng sớm để đánh thức mọi người. Điều này thể hiện phẩm chất đáng tin cậy, luôn giữ lời hứa và cam kết với người khác.

Gà trống được ưu tiên khi chuẩn bị mâm cúng tất niên cuối năm (Ảnh: Báo Tuổi trẻ Thủ đô)

Ngoài ra, thời phong kiến, tư tưởng trọng nam khinh nữ được đề cao nên họ chọn gà trống để cúng thay cho gà mái. Gà trống có thân hình to lớn, mào đỏ tươi, dáng vẻ oai phong, khi đặt lên mâm cúng tạo sự uy nghi. Người làm lễ cúng cũng phải là đàn ông (có đủ Ngũ) nhằm nâng cao phẩm cách quân tử. 

Gà mái trong lễ cúng tất niên

Mặc dù gà trống được ưu tiên, nhưng trong một số trường hợp, gà mái cũng được sử dụng trong các nghi lễ cúng bái. TS Trần Long cho biết, về mặt văn hóa tâm linh, điều này không cấm kỵ hay gây nguy hại gì.

Thực tế, nhiều gia đình Việt vẫn cúng gà mái nhưng trước khi dâng lên bàn thờ thì chặt miếng, bày đĩa như một món ăn trong mâm. Không đặt cả con dáng chầu như gà trống. Họ sẽ chọn gà mái tơ, tượng trưng cho sự sinh sản, phát triển để cầu được may mắn, sung túc.

Vào ngày rằm, cúng tháng cô hồn, cúng gia tiên, thắp hương cửa hàng, nhiều người cũng dùng gà mái để cúng. Với mâm cúng mang ý nghĩa dâng hương, gà mái được yêu thích vì vị ngọt, thơm ngon hơn gà trống.

Một số gia đình vẫn chọn gà mái để cúng vào những dịp lễ khác trong năm (Ảnh: Báo Ngôi sao)

Như vậy, việc lựa chọn gà trống hay gà mái trong lễ cúng tất niên phụ thuộc vào phong tục, ý nghĩa mong muốn và điều kiện của mỗi gia đình. Tuy nhiên, theo truyền thống và quan niệm phong thủy, gà trống thường được ưa chuộng hơn để thể hiện sự mạnh mẽ, dương khí và khởi đầu tốt đẹp cho năm mới. Điều quan trọng nhất vẫn là lòng thành kính và sự trang nghiêm trong việc chuẩn bị lễ vật, bất kể là gà trống hay gà mái.

TẢI ỨNG DỤNG VINSHOP NGAY!

Gợi ý cách luộc gà cúng tất niên không nát, da vàng óng

Để chuẩn bị một con gà luộc đẹp mắt, da vàng óng và không bị nứt cho mâm cúng tất niên, bạn có thể thực hiện theo các bước sau:

Bước 1: Chuẩn bị gà và tạo dáng

• Chọn gà: Nên chọn gà ta, khỏe mạnh, mào đỏ tươi, chân vàng, ức đầy, trọng lượng 1,5kg - 2kg là tốt nhất. Chọn gà quá to khi luộc dễ bị nứt. Nếu không có thời gian làm gà sống, bạn có thể mua gà làm sẵn tại chợ nhưng cần lưu ý mua ở những nơi uy tín để đảm bảo chất lượng.
• Làm sạch và tạo dáng: Sau khi làm sạch, bạn tạo dáng "cánh tiên" cho gà bằng cách bẻ gập 2 chân gà vào sát phía đùi, dùng chỉ buộc cố định 2 chân lại. Dựng đứng cổ gà và nghiêng về phía mình gà. Đan chéo 2 cánh vào nhau rồi dùng một đoạn dây nhỏ để cố định.

Bước 2: Luộc gà

• Đặt gà vào nồi: Với con gà nặng từ 1,5kg - 2kg, bạn nên chọn nồi có đường kính 28cm. Đừng luộc nồi quá to vì sẽ làm gà bị teo, nồi quá nhỏ gà sẽ không chín đều. Đặt gà vào nồi với phần bụng hướng xuống dưới, đổ nước lạnh ngập gà. Thêm vào nồi vài lát gừng, hành tím đập dập và một chút muối để tăng hương vị.
• Đun sôi: Đun lửa lớn đến khi nước sôi rồi giảm lửa nhỏ để sôi lăn tăn, tránh làm da gà bị nứt.
• Thời gian luộc: Sau khi hạ nhỏ lửa, luộc thêm khoảng 10 phút nữa và không được đậy nắp nồi khi luộc. Tắt bếp rồi đậy nắp nồi lại trong khoảng 20 phút để gà chín đều. Tùy vào trọng lượng mà các bạn điều chỉnh thời gian lại cho phù hợp. Nếu gà quá to, bạn đun thêm 5 - 20 phút, còn gà nhỏ thì giảm thời gian 5 phút.
• Kiểm tra độ chín: Dùng đũa chọc vào phần đùi gà, nếu không thấy nước đỏ chảy ra là gà đã chín.

Bước 3: Tạo màu da vàng óng và da căng bóng

• Làm lạnh gà: Sau khi gà chín, vớt ra và thả ngay vào thau nước lạnh (nước đá) để da gà săn chắc, giòn và có màu sắc đẹp. Khi gà nguội hẳn thì vớt ra để ráo.
• Tạo màu vàng óng: Giã nát một chút nghệ tươi rồi vắt lấy nước, trộn với mỡ gà đã rán vàng. Khi gà đã ráo nước, quét một lớp hỗn hợp này đều lên phần da gà để tạo màu vàng óng, căng bóng.

Thành phẩm gà cánh tiên da vàng ươm, căng bóng bày trên mâm lễ (Ảnh: aFamily)

Việc sử dụng gà mái để cúng tất niên cuối năm không phải là điều cấm kỵ. Tuy nhiên, theo tập tục truyền thống, đa số người Việt vẫn chọn gà trống vì nó có đủ Ngũ thường, biểu tượng dương khí và khởi đầu mới.

Dù cúng gà trống hay gà mái thì mâm cúng tất niên đều cần phải chuẩn bị tươm tất, chu toàn để thể hiện lòng thành kính, sự trang nghiêm và tình cảm đối với ông bà, tổ tiên. Đừng quên tham khảo cách luộc gà chuẩn trên đây để gà có tạo hình và màu sắc đẹp mắt nhé!

Xem thêm

Hoá ra đây là lý do gà luộc trong mâm cúng tất niên phải buộc cánh tiên

Đầu xuân năm mới ăn gì để cả năm mới suôn sẻ, ăn nên làm ra?