So sánh mức xử phạt hành vi sản xuất hàng giả và hành vi tiêu thụ hàng giả

Mức xử phạt hành vi sản xuất hàng giả và hành vi tiêu thụ hàng giả là vấn đề pháp lý đáng chú ý hiện nay. Trước thực trạng hàng giả tràn lan trên thị trường, pháp luật Việt Nam quy định rất rõ và nghiêm khắc nhằm ngăn chặn, xử lý triệt để các hành vi vi phạm.

Khái niệm hành vi sản xuất hàng giả và hành vi tiêu thụ hàng giả

Hành vi sản xuất và tiêu thụ hàng giả đều xâm phạm đến quyền lợi người tiêu dùng và gây mất ổn định thị trường. Tuy nhiên, xét về bản chất, hai hành vi này có nhiều điểm khác biệt.

Hành vi sản xuất và tiêu thụ hàng giả đều gây mất ổn định thị trường (Ảnh: Tạp chí điện tử Thương hiệu và Công luận)

Mức xử phạt hành vi sản xuất hàng giả và hành vi tiêu thụ hàng giả

Xét từ góc độ pháp luật hình sự hiện hành, không có sự khác biệt về mức xử phạt giữa hai hành vi này. Theo Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017, các hành vi sản xuất hoặc buôn bán hàng giả đều được xử lý hình sự theo cùng một nhóm tội danh, bao gồm:

• Điều 192: Tội sản xuất, buôn bán hàng giả;
• Điều 193: Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm;
• Điều 194: Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh;
• Điều 195: Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, giống cây trồng...

Điểm đáng lưu ý là các điều luật này không tách riêng hành vi sản xuất và hành vi tiêu thụ hàng giả để quy định các mức hình phạt khác nhau. Thay vào đó, cả hai hành vi đều bị điều chỉnh chung trong một điều luật, với khung hình phạt giống hệt nhau và chỉ khác biệt về mức độ nguy hiểm thực tế của hành vi.

So sánh chi tiết mức xử phạt

Về mặt hình thức, mức phạt áp dụng cho cả người sản xuất lẫn người tiêu thụ hàng giả đều giống nhau. Cụ thể:

• Khung hình phạt cơ bản: Phạt tiền từ 100 triệu đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm (tùy theo giá trị hàng giả và hậu quả gây ra).
• Khung tăng nặng: Có thể lên đến 20 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình (đặc biệt với thuốc giả gây chết người hoặc thu lợi đặc biệt lớn).
• Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền bổ sung từ 20 triệu đến 100 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc bị tịch thu tài sản.

Ví dụ, với hành vi buôn bán thuốc giả gây chết người, người phạm tội hoàn toàn có thể bị truy tố theo Điều 194 với hình phạt tù chung thân hoặc tử hình, không khác gì người trực tiếp sản xuất loại thuốc giả đó.

Mức phạt áp dụng cho cả người sản xuất lẫn người tiêu thụ hàng giả đều giống nhau (Ảnh: Cà Mau)

Vì sao mức xử phạt lại giống nhau?

Có ba lý do chính khiến pháp luật quy định như vậy:

• Hành vi tiêu thụ cũng là mắt xích quan trọng trong đường dây hàng giả: Không có người tiêu thụ thì hàng giả không thể tiếp cận người dùng, do đó mức độ nguy hiểm không kém sản xuất.
• Tiêu thụ có thể đồng thời bao gồm hành vi tiếp tay, che giấu, hợp tác: Trong nhiều vụ án thực tế, người bán hàng giả cũng là người đặt hàng hoặc góp vốn sản xuất hàng giả.
• Pháp luật đặt nặng hậu quả thực tế hơn là vị trí của người phạm tội: Một người buôn bán hàng giả gây chết người vẫn phải chịu trách nhiệm như người trực tiếp làm ra sản phẩm đó.

Mặc dù luật không phân biệt mức phạt, nhưng trong thực tiễn xét xử, tòa án có thể xem xét vai trò, mức độ tham gia và nhân thân của người phạm tội để áp dụng mức án phù hợp.

• Người sản xuất thường bị xem là hành vi chủ động, có tổ chức, có ý đồ từ đầu nên khả năng bị xử phạt ở khung hình phạt cao hơn.
• Người tiêu thụ đôi khi chỉ là người làm thuê, không nhận thức đầy đủ, hoặc bị ép buộc thì tòa có thể áp dụng tình tiết giảm nhẹ. Tuy nhiên, nếu người tiêu thụ giữ vai trò tích cực như đầu mối tiêu thụ lớn, lừa đảo tinh vi, thu lợi lớn... thì mức án vẫn nghiêm khắc tương đương người sản xuất.

Tòa án sẽ xem xét đến vai trò, hoàn cảnh cụ thể để áp dụng mức án phù hợp (Ảnh: Thư Viện Pháp Luật)

FAQ - Câu hỏi thường gặp về mức xử phạt hành vi sản xuất và tiêu thụ hàng giả

Dưới đây là những câu hỏi thường gặp về mức xử phạt hành vi sản xuất hàng giả và hành vi tiêu thụ hàng giả.

Buôn bán hàng giả có bị đi tù không?

Có. Nếu hành vi buôn bán hàng giả có tổ chức, thu lợi lớn hoặc gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm có thể bị truy cứu hình sự và chịu hình phạt từ 1 năm đến 15 năm tù, tùy mức độ vi phạm.

Mức phạt cao nhất cho hành vi sản xuất hàng giả là bao nhiêu?

Tù chung thân hoặc tử hình, áp dụng cho trường hợp sản xuất thuốc giả gây chết người, thu lợi bất chính từ 2 tỷ đồng trở lên hoặc gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe nhiều người.

Người tiêu dùng vô tình mua và sử dụng hàng giả có bị xử phạt không?

Không. Nếu chứng minh được không có yếu tố chủ ý và không tham gia vào việc phân phối, người tiêu dùng sử dụng hàng giả sẽ không bị xử phạt. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, hành vi tiêu dùng lặp lại có thể bị xem xét.

Tóm lại, mức xử phạt hành vi sản xuất hàng giả và hành vi tiêu thụ hàng giả là tương đương nhau theo luật định, cả về khung hình phạt và các tình tiết định khung. Phân biệt chỉ xảy ra trong giai đoạn xét xử, khi tòa án đánh giá vai trò, mức độ nguy hiểm và nhân thân của từng người phạm tội cụ thể. Đây cũng là một nguyên tắc quan trọng để đảm bảo tính công bằng, nghiêm minh nhưng vẫn nhân đạo của pháp luật hình sự Việt Nam.

Xem thêm:

Doanh nghiệp nên làm gì khi phát hiện sản phẩm bị làm giả?

Top 10 mặt hàng bị làm giả nhiều nhất tại Việt Nam